Myślenie bez języka – możliwe? Thinking without a language – possibile?

Według Michaela Foucaulta: "[k]ażde społeczeństwo posiada własny reżim prawdy, własną ‘ogólną politykę’ prawdy: to jest typy dyskursu, które akceptuje..." Co to oznacza? Każda społeczność posługuje się swoim własnym dyskursem, czyli przekazem komunikacyjnym, kodem, językiem. Ten właśnie kod (język) nazwany został przez Foucaulta ‘reżimem prawdy’.

Język służy do opisu rzeczywistości oraz komunikowania się. Rzeczywistość społeczności, miast, krajów różni się. To co prawdziwe (akceptowane) w Stanach Zjednoczonych, niekoniecznie będzie prawdziwe (akceptowane) w Polsce.

Czym jest prawda?

Na prawdę składają się: kultura, normy społeczne i moralne, religia, warunki naturalne, poziom wykształcenia, itp.

rys. Jerzy Kowalik

Przykład 1:

Podczas gdy w Europie do opisu koloru śniegu wystarczy słowo „biały”, Eskimosom określenie to nie wystarczy. Aby precyzyjnie opisać środowisko życia mieszkańców bieguna północnego należy być świadomym tego, że żyjąc w krainie śniegu mają oni dużo więcej określeń na jego kolor.

Przykład 2:

Matka Polka jest wyrażeniem, które dla Polaków i dla obcokrajowców ma całkowicie inne znaczenie. Podczas gdy dla obcokrajowca wyrażenie to będzie oznaczać jedynie matkę o polskiej narodowości, Polak odczyta szereg ukrytych znaczeń, do których obcokrajowiec, wywodzący się z innej kultury, nie ma dostępu (chyba, że ktoś mu uświadomi te ukryte znaczenia). Matka Polka kryje w sobie następujące rodzaje znaczeń:

- symboliczne: oznacza matkę cechującą się szczególnym oddaniem swojemu dziecku, kobietę będącą strażniczką domowego ogniska, zajmującą się domem i dziećmi, troskliwą i kochającą;

- patriotyczne: związane z historią narodu polskiego znajdującego się pod zaborami, kiedy to matki odgrywały szczególną rolę – miały za zadanie wychować dzielnych i mężnych synów, którzy będą walczyć za wolność kraju; Ojczyzna bardzo często nazywana jest przez Polaków Matką;

- religijne: odwołujące się do Matki Bożej, zajmującej szczególne miejsce w kulcie religijnym Polaków.

Przykład 3:

Kolonizacja jest różnie przedstawiana: inaczej przez kraje kolonizujące, inaczej przez kolonizowane. W powieści Daniela Defoe zatytułowanej Robinson Cruzoe, główny bohater przedstawiony jest niemal zawsze pozytywnie: jest odważny, zaradny, inteligentny. Piętaszek natomiast, przedstawiciel kolonizowanych, wydaje się być niemądry i naiwny. Przyjmując religię, zwyczaje i język Robinsona podporządkowuje mu się i uznaje jego wyższość. Jądro ciemności Josepha Conrada natomiast ukazuje całkowicie odmienny obraz kolonizatorów i kolonizowanych: okrutne (prawdziwe) zamiary tych pierwszych wobec tych drugich.

Powyższe przykłady pokazują więc, że istnieją różne ‘reżimy prawdy’. Reżimy prawdy kształtowane są przez język oraz związaną z nim kulturę danej grupy społecznej lub narodowości. Czy myślenie bez języka jest więc możliwe? Skoro język (a także kultura i środowisko życia) determinują to co dana społeczność uważa za prawdę, niemożliwym jest oddzielenie języka od danego sposobu pojmowania rzeczywistości. Język to rzeczywistość, to prawda, to akceptowalne zachowania społeczne. Czyż nie istnieje zatem wiele różnych rzeczywistości, prawd i norm? Istnieje wszakże wiele języków. 

p.s. Dołączony do artykułu rysunek jest autorstwa mojego kolegi - utalentowanego artysty:) Pozdrowienia dla niego:)